Wasył Lewski – Apostoł Wolności. „Czas jest w nas i my jesteśmy w czasie; on obraca nas, my jego”
Dziś przypada 148. rocznica śmierci bułgarskiego bohatera narodowego Wasiła Lewskiego, a właściwie Wasiła Iwanowa Kunczewa. Nazwisko Lewski kojarzone jest w Polsce głównie za sprawą klubu piłkarskiego Lewski Sofia, który przyjął z dumą za swojego patrona największego bohatera narodowego Bułgarii. Sformułowanie „Apostoł Wolności” zawarte w tytule artykułu nie jest jedynie konstrukcją mającą na celu w panegiryczny sposób zachęcić do przeczytania tekstu. Lewski bowiem faktycznie określany był mianem Apostoła Wolności, a sam chętnie używał pseudonimów Diakon Ignacy czy Diakon Wasyl. Największy bohater narodowy Bułgarii, nim zaangażował się w czynną walkę narodowowyzwoleńczą, trafił do zakonu w którym złożył śluby diakona.
Natomiast pseudonim „Lewski” pochodzi z czasów, kiedy wyjechał do Serbii, aby tam walczyć w ramach Legionu Bułgarskiego w wojnie z Turcją. Zmagania z Imperium Osmańskim w celu wywalczenia niepodległej Bułgarii stały się motywem przewodnim jego życia, stając się również przyczyniają jego śmierci.
Był pomysłodawcą budowy struktur organizacji o charakterze zbrojnym, która miała być w stanie sama wywalczyć niepodległość dla Bułgarii bez wsparcia ze strony czynników zewnętrznych. Nie poprzestał jedynie na planach doprowadzenia swojego narodu do niepodległości. Jak na prawdziwego Ojca Narodu przystało, przygotowywał również struktury organizacyjne i miał wizję ustroju przyszłego państwa, które miało być republiką demokratyczną. Lewski był więc bojownikiem, strategiem, politykiem.
Dla odzyskania niepodległości z sukcesem wykorzystał środowiska bułgarskiej emigracji rozsianej po całej Europie. Akcje zbrojne, napady, wyroki na zdrajcach współpracujących z Turkami doprowadziły w 1872 roku do zintensyfikowania działań Turcji celem rozbicia struktur bułgarskiej konspiracji i ujęcia Lewskiego. W efekcie Lewski został aresztowany i powieszony w Sofii w dniu 18 lutego 1873 roku.
Stworzona przez niego siatka konspiracyjna, choć mocno osłabiona aresztowaniami, działała dalej doprowadzając w 1876 roku do wybuchu powstania kwietniowego, będącego największym zrywem powstańczym Bułgarów. Do walki stanęło około 10 tysięcy powstańców przeciwko 90-tysięcznym siłom tureckim wyposażonym w artylerię. Powstanie zakończyło się rzezią ludności cywilnej, kilkaset wsi zostało w całości wymordowanych przez Turków, a następnie zrównanych z ziemią, palono również klasztory. Do działań eksterminacyjnych Turcy wykorzystali Pomaków, słowiańskojęzycznych Bułgarów, wyznających islam sunnicki. Mordy Pomaków na Bułgarach utkwiły na tyle głęboko w świadomości Bułgarów, iż ci sto lat później, w latach 1971-73 i 1984-85, mając w pamięci mordy na ojcach i dziadkach społeczności, wypędzili ich z Bułgarii.
W przeciwieństwie do polskich powstań z XIX wieku, zakończonych klęskami, powstanie kwietniowe doprowadziło w roku 1877 do wybuchu wojny rosyjsko-tureckiej, dzięki której Bułgaria po blisko pięciuset latach odzyskała upragnioną niepodległość.
Dziś Lewski jest masowo upamiętniany w całym kraju za pośrednictwem pomników, ulic, nazw stadionów. Od jego nazwiska wywodzi się też nazwa bułgarskiej waluty narodowej.
Postawa życiowa Lewskiego jest jeszcze jednym dowodem na to, że zdeterminowane jednostki potrafią przyczyniać się do zmiany rzeczywistości nawet w tak zasadniczych kwestiach, jak odzyskanie niepodległości narodowej. Droga Lewskiego i postawa życiowa nam Polakom może wydawać się szczególnie bliska. Upór, determinacja i wiara w zwycięstwo stały przecież za działaniami polskich elit narodowych, które na początku XX wieku przyczyniły się do odzyskania przez Polskę niepodległości.
„Jeśli wygram, wygram dla całego narodu: jeśli przegram – to tylko siebie” (Wasił Lewski).
Arkadiusz Miksa
Źródło: prawy.pl
