Narodowiec, który zmarł na moskiewskiej Łubiance

22 października 1946 r. w moskiewskim więzieniu zmarł Stanisław Jasiukowicz, zastępca Delegata Rządu RP na Kraj, jeden z przywódców Polskiego Państwa Podziemnego skazanych w pokazowym „procesie szesnastu”. Stanisław Jasiukowicz urodził się 8 grudnia 1882 r. w Głogowcu w powiecie kutnowskim. Ukończył gimnazjum w Jekaterynosławiu, następnie podjął studia w Instytucie Technologicznym w Petersburgu, które przerwał, by rozpocząć studia ekonomiczne na Uniwersytecie w Monachium. W 1911 r. uzyskał stopień doktora. W czasie studiów należał do Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Od 1911 r. był członkiem Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego, od 1917 r. Ligi Narodowej. Podczas I wojny światowej działał w petersburskim Centralnym Komitecie Obywatelskim. Od 1916 r. był współredaktorem i prawdopodobnie wydawcą tamtejszej „Myśli Narodowej”. Publikował też w „Przeglądzie Wszechpolskim” oraz „Warszawskim Dzienniku Narodowym”. Pod koniec wojny wrócił do Polski i osiadł w majątku swego ojca w Chodowie. Brał udział w rozbrajaniu Niemców w Kutnie, a następnie został wybrany członkiem Rady Przybocznej przy staroście kutnowskim. W okresie międzywojennym był aktywnym działaczem Związku Ludowo-Narodowego i Stronnictwa Narodowego. W latach 1920-1935 z ramienia tych ugrupowań sprawował mandat poselski. Od końca lat 20. zasiadał w ścisłym kierownictwie Stronnictwa Narodowego. W czasie II wojny światowej uczestniczył czynnie w pracy politycznej i wojskowej konspiracyjnego SN. Od 1942 r. był wiceprzewodniczącym, a od czerwca 1943 r. przewodniczącym Zarządu Głównego Stronnictwa. Z jego ramienia w maju 1943 r. został wybrany jednym z trzech zastępców Delegata Rządu RP na Kraj. W lipcu 1944 r. wszedł do Krajowej Rady Ministrów, gdzie nadzorował Departament Finansów i Handlu. W marcu 1945 r. został aresztowany przez NKWD wraz z 15 innymi przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego. Podczas pokazowej rozprawy sądowej w Moskwie postawiono mu absurdalne zarzuty sabotażu i działalności dywersyjnej przeciwko Związkowi Radzieckiemu, za co w czerwcu 1945 r. został skazany na 5 lat więzienia. Wyrok odbywał w więzieniach na Łubiance i na Butyrkach w Moskwie, gdzie najprawdopodobniej 22 października 1946 r. zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach. Według oficjalnego komunikatu przyczyną zgonu była choroba serca. Postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 11 listopada 2006 r., „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność na rzecz przemian demokratycznych w kraju, za upowszechnianie wiedzy o dziejach Narodu Polskiego” Stanisław Jasiukowicz został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.