W starożytnej Grecji i Rzymie praca fizyczna była zajęciem hańbiącym dla wolnego człowieka. Pracą zajmowali się niewolnicy. Chrześcijaństwo przyniosło radykalną zmianę podejścia do pracy. Praca zaczęła być postrzegana jako dobro, jako wartość rozwijającą człowieka oraz jako forma służby na rzecz innych ludzi. W piśmie świętym odnajdziemy fragmenty zarówno odnoszące się do pracy samego Stwórcy jak i Chrystusa. Praca nabrała więc szczególnej wartości, a ludzi od niej stroniących i gotowych żyć kosztem pracy bliźnich zaczęto postrzegać pejoratywnie. We współczesnym świecie dostrzegamy jednak inny problem związany z pracą, którym stał się pracoholizm, stający dla niektórych ludzi formą wyniszczającego ich uzależnienia.
Definicja pracoholizmu
Pracoholizm wiąże się z przewartościowaniem znaczenia pracy. Człowiek jest wezwany do tego, żeby był twórczy i aktywnie włączał się w przemianę tego świata. Nadaktywność człowieka w kwestii wykonywanej przez niego pracy wiąże się z lekceważeniem i niedostrzeganiem potrzeb ludzi w najbliższym otoczeniu. Praca stać się może istotą życia prowadząc jednostkę w kierunku zgubnego uzależnienia podobnego do uzależnień od używek. Pracoholizm nie posiada swojej ścisłej definicji. Wbrew pozorom nie jest uzależnieniem od pracy jako takiej. Pierwsze badania dotyczące pracoholizmu podjął w 1980 roku Marilyn Machlowitz zdefiniował ja jako postawę wobec pracy, której zasadniczym elementem jest ciągłe dążenie do ciężkiej i długiej pracy oraz podejmowanie różnych działań które zdecydowanie przekraczają wymagania przełożonych w pracy.
Precyzyjne określenie momentu, od którego człowiek staje się pracoholikiem nie jest możliwe, ponieważ jest to proces rozciągnięty w czasie. Początkowe zyski jakie płyną z nadmiernej samo eksploatacji przewyższają koszty takiego działania. Ma to dla jednostki duże znaczenie motywacyjne pozwalające poświęcić się bez reszty zadaniom, które przed nim stoją radząc sobie ze stresem i zmęczeniem. Osoba, która jest już w pełni rozwiniętym uzależnieniem zatraca kontrolę nad własną pracą i nie jest wstanie sama narzucić sobie ograniczeń w tym zakresie. Obsesja pracy staje się pułapką rzutującą na inne sfery życia, nawet na odpoczynek czy rozrywkę, bo i one zaczynają być postrzegane jako forma pracy. Osoba uzależniona usprawiedliwia swoje poczynania lękiem przez utratą pracy czy potrzebą odpowiednio wysokich zarobków nawet niekoniecznie na własną egzystencję, ale na przykład związanych z potrzebami własnej rodziny. Praca staje się powoli źródłem tożsamości człowieka tak samo jak jego imię czy nazwisko. Z czasem nie potrafi pracować zespołowo, ponieważ uważa, że żaden z kolegów czy koleżanek nie wykona tej pracy tak dobrze jak on. Nie zadowala go życie osobiste, ponieważ skupiony jest przede wszystkim na pracy. Wbrew pozorom, pomimo że poświęca pracy tak dużo czasu, to nie jest wydajny, ponieważ jego perfekcjonizm i przywiązanie do detali spowalnia pracę. Staje się coraz bardziej arogancki, nie słucha rad otoczenia w pracy
Jak rozpoznać pracoholika
Wśród cech wyróżniających pracoholika wymienia się następujące: nieustanny pospiech, brak zadowolenia z pracy, kontrolowanie czynności innych, pesymizm w ocenie innych, zdystansowanie się wobec rodziny i przyjaciół, popadnięcie w pewnego rodzaju trans związany z pracą, poirytowanie i niecierpliwość, systematyczne pogłębianie się potrzeby wykonywania coraz większej ilości pracy aby utrzymać odpowiednio wysoki poziom pobudzenia, brak czasu dla siebie, dbania o swój wygląd czy regularne spożywanie posiłków oraz rezygnacja z rozrywek czy hobby. Mów się również o pojęciu triady pracoholika na którą składają się: wysoki stopień zaangażowania w pracę, wewnętrzny przymus pracy oraz brak przyjemności z pracy. specjaliści dzielą ponadto ludzi na entuzjastów pracy i pracoholików, ci drudzy łatwo ulegają stresowi, nie potrafią rozdzielać obowiązków w pracy oraz są perfekcjonistami. Zjawisko pracoholizmu jest poddawanie nieustannej analizie od strony naukowej. W stanach w roku 1980 liczbę pracoholików szacowano na 5% ale sześć lat później ich liczbę szacowano na 23 % w grupie prawników, terapeutów i psychiatrów). W Japonii szacuje się, że 10 tysięcy ludzi każdego roku umiera z przepracowania.
Źródło pracoholizmu
Źródeł pracoholizmu upatruje się w rożnych czynnikach. jednym z nich jest sam proces uczenia się na podstawie konsekwencji. Wzmocnieniem jest fakt, iż człowiek za swoją pracę otrzymuje materialne wynagrodzenie oraz awans. Aktualnie pracoholizm wyjaśnia się za pośrednictwem teorii cech, która niestety nie zakłada możliwości wyjścia z nałogu. Pracoholizm zmienia osobowość człowieka. Pracoholik staje się ofiarą samego siebie oraz wrodzonych predyspozycji. Wśród przyczyn pracoholizmu wymienia się wzorce rodzinne, wydarzenia z dzieciństwa, specyfikę miejsca pracy, ucieczkę od problemów osobistych czy przyczyny społeczne. Czynniki mają więc naturę biologiczną, psychologiczną i społeczną.
Szkody dla zdrowia i życia społecznego
U pracoholika pojawiają się zaburzenia snu i luki w pamięci. żeby zwiększyć wydolność pracoholik pali więcej tytoniu, przyjmuje leki pobudzające oraz spożywa więcej alkoholu. Występować może u niego zespół przewlekłego zmęczenia. Mogą wystąpić ataki epilepsji, wrzody, zawał czy depresje. W skrajnych przypadkach nastąpić może nawet śmierć z przepracowania. Pracoholik staje się problemem zarówno dla kolegów z pracy, jak i staje się problematyczny dla współmałżonka, na skutek czego dochodzi do zaburzenia więzi rodzinnych, zaburzony zostanie tradycyjny podział ról i jeden z rodziców musi przejąć rolę obojga rodziców. Pracoholiczni rodzice odciskają piętno swojej przypadłości również na własnych dzieciach, które są emocjonalnie zaniedbywane, co przyczynia się również do ich podatności na lęki i depresje.
Leczenie pracoholika oraz profilaktyka
Pracoholik nie może wyleczyć się sam. Potrzebna jest mu po moc i wsparcie z zewnątrz. W indywidualna terapię powinna być włączona najbliższa rodzina pracoholika. tylko w ten sposób możliwe będzie zdiagnozowanie przyczyny stanu w jakim znalazł się pracoholik. Terapii pracoholików podobno jest w swoim ogólnym zarysie do tej jaką wykorzystuje się do pracy z alkoholikami. Podejmowane są również próby leczenia klinicznego, w których stawia się na wzmacnianie poczucia własnej wartości, właściwy rozkład dnia, umiejętność relaksowania się. W ramach profilaktyki istotnym staje się wprowadzenie takich rozwiązań w zakładach pracy czy firmach, w których zwłaszcza kadra zarządzająca byłaby wstanie zdiagnozować potencjalnych pracoholików na wczesnym etapie choroby, jak i działać na rzecz maksymalnego ograniczenia potencjalnych źródeł powstawania pracoholizmu. Tylko świadomość skali zagorzenia pozwoli ograniczyć, to niebezpieczne społecznie zjawisko do minimum.
Arkadiusz Miksa
Źródło: prawy.pl
