10 kwietnia 1525 r. na rynku w Krakowie, były mistrz zakonu krzyżackiego, Albrecht Hohenzollern, złożył królowi Polski, Zygmuntowi I Staremu, hołd lenny. Państwo krzyżackie zostało zlikwidowane, a związane z nim zagrożenie z północy zażegnane na prawie na 100 lat.

W 1466 r. Królestwo Polskie i Państwo Zakonu Krzyżackiego zawarły II pokój toruński kończący trwającą 13 lat wojnę. Na jego mocy Polska odzyskała Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską, Warmię oraz Elbląg i dotychczasową stolicę Zakonu - Malbork. Wszystkie te ziemie nazwano Prusami Królewskimi. Pozostała część państwa zakonnego ze stolicą w Królewcu - tzw. Prusy Krzyżackie - stały się lennem Polski.

Zawarty w Toruniu pokój nie był przestrzegany. Wielcy mistrzowie krzyżaccy, mimo że zobowiązani składać hołd lenny królowi Polski, unikali wypełniania swoich obowiązków. W 1511 r. na wielkiego mistrza został wybrany Albrecht Hohenzollern, siostrzeniec Zygmunta I Starego, który w porozumieniu cesarzem niemieckim i Brandenburgią podjął próbę uniezależnienia się od Polski. W 1517 r. zawarł porozumienie z księciem moskiewskim Wasylem III, a dwa lata później zażądał od Polski zwrotu utraconych ziem.

W grudniu 1519 r. wybuchła kolejna w historii wojna polsko-krzyżacka. W maju 1520 r. polskie wojska dotarły pod Królewiec, jednak Albrecht dzięki pomocy wojsk z Rzeszy przejął inicjatywę, przesuwając linię frontu na Warmię, do zachodniej Wielkopolski i w rejon Gdańska. Z czasem wojska polskie zaczęły zyskiwać przewagę, co doprowadziło do zawarcia w kwietniu 1521 r. czteroletniego zawieszenia broni.

W 1523 r. Albrecht Hohenzollern spotkał się z Marcinem Lutrem, który przekonał go do odrzucenia katolicyzmu i przejścia na luteranizm. Jednocześnie doradził mu utworzenia na terenie Prus Krzyżackich całkowicie świeckiego państwa z luterańskim władcą na czele.

W kwietniu 1525 r. mijał czteroletni okres zawieszenia broni. 8 kwietnia w Krakowie został zawarty traktat pokojowy między Koroną Królestwa Polskiego i zakonem krzyżackim, który kończył formalnie wojnę polsko-krzyżacką 1519-1521.

Dwa dni później, 10 kwietnia 1525 r., na rynku krakowskim Albrecht złożył uroczysty hołd lenny swojemu suwerenowi Zygmuntowi I Staremu, odbierając z rąk króla proporzec z herbem Prus Książęcych jako symbol lenna. Oznakę zależności od króla i Korony symbolizowała umieszczona na piersi czarnego pruskiego orła litera S (Sigismundus, czyli Zygmunt) oraz korona na jego szyi.

Na mocy traktatu Albrecht Hohenzollern przyjął wyznanie luterańskie i przekształcił państwo zakonu krzyżackiego w świeckie Prusy Książęce, stając się jego władcą (księciem). Prawo do dziedziczenia Prus Książęcych otrzymali męscy potomkowie Albrechta, ewentualnie jego rodzonych braci.

Ziemie uzyskane w trakcie wojny 1519-1521 miały zostać wzajemnie zwrócone. Albrecht zrzekał się wszystkich przywilejów otrzymanych przez wielkich mistrzów od papieży, cesarzy i książąt niemieckich. Uzyskał status senatora, roczną pensję i gwarancję udziału w elekcji kolejnego króla, w zamian w razie wojny zobowiązywał się do pomocy wojskowej królowi.

Wraz z likwidacją państwa krzyżackiego i utworzeniem w jego miejsce kraju w pełni zależnego od Polski, zagrożenie z tego kierunku na blisko 100 lat zostało odsunięte i zmarginalizowane.

Paweł Brojek
Na zdjęciu: "Hołd pruski" Jana Matejki (1882)

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.