Lekarz, społecznik, w czasach zaborów poseł do Dumy Państwowej, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pierwszy prezydent Płocka. Był też badaczem historii regionu, pasjonatem antropologii, propagatorem turystyki i fotografem. Źródłem wszystkich jego pasji, których efekty służyły innym, był patriotyzm.

Aleksander Maciesza urodził się 4 czerwca 1875 r. w Tomsku na Syberii. Jego rodzice, działacze niepodległościowi, zostali tam zesłani za udział w powstaniu styczniowym. Na wygnaniu przeszedł wszystkie szczeble edukacji, w 1898 r. ukończył z wyróżnieniem wydział medycyny miejscowego uniwersytetu. Później pracował jako lekarz obwodowy w Górach Ałtajskich.

W 1901 r. przyjechał do Polski i osiadł w Płocku, gdzie objął stanowisko lekarza więziennego. Pracował też w miejscowym szpitalu św. Aleksego, w którym utworzył oddział okulistyczny. W więzieniu organizował akcje oświatowe, cykle wykładów oraz czytelnictwo polskich książek.

Dał się poznać jako obrońca narodowych tradycji i patriota. Od 1902 r. był członkiem Ligi Narodowej. W 1905 r. podpisał memoriał w sprawie udzielenia autonomii Królestwu Polskiemu, za co zwolniono go z posady lekarza więziennego i szpitala św. Aleksego.

W 1906 r. został posłem do I Dumy Państwowej. Dzięki jego staraniom jako wiceprezesa Towarzystwa Szkoły Średniej w Płocku i członka zarządu lokalnego Koła Macierzy Szkolnej w tym samym roku w mieście powstało Gimnazjum Polskie im. Władysława Jagiełły, w którym objął stanowisko lekarza szkolnego oraz nauczyciela higieny i anatomii.

Pracował w licznych stowarzyszeniach społecznych: Towarzystwie Dobroczynności, Straży Ogniowej, Płockim Towarzystwie Lekarskim czy Towarzystwie Higienicznym. W 1907 r. był jednym z inicjatorów reaktywowania Towarzystwa Naukowego Płockiego, na którego czele stanął. Za jego prezesury towarzystwo prowadziło ożywioną działalność badawczą i popularyzatorską, powstały Biblioteka im. Zielińskich oraz Muzeum Mazowsza Płockiego.

Piastował liczne urzędy publiczne. Od 1917 r. był przewodniczącym Rady Miejskiej, a następnie burmistrzem Płocka. Po odzyskaniu niepodległości, od listopada 1918 do września 1919 r. sprawował urząd prezydenta miasta. W ramach walki z głodem organizował dla mieszkańców tanie kuchnie i punkty pomocy socjalnej.

W 1920 r. przewodniczył Związkowi Obrony Ojczyzny w Płocku, którego głównym celem była obrona miasta przed bolszewikami. Następnie wstąpił do Wojska Polskiego, gdzie był lekarzem w stopniu majora. Szczególnie zasłużył się podczas obrony Płocka przed bolszewikami, ratując życie rannych w miejscowym szpitalu.

Od 1927 r. był prezesem Płockiego Towarzystwa Lekarskiego. Występował z odczytami na zjazdach lekarzy, był współpracownikiem, a często członkiem honorowym wielu organizacji lekarskich, jego referaty publikowano w fachowej prasie medycznej. Krzewił wiedzę z zakresu higieny, organizując objazdowe wystawy.

Prowadził też rozległe badania antropologiczne, był autorem wielu publikacji z tej dziedziny. Za zasługi w niej został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności oraz Międzynarodowego Instytutu Antropologii. Był też pasjonatem fotografii, czego wyrazem była m.in. napisana przez niego „Historia fotografii polskiej w latach 1839-1889”, oraz propagatorem turystyki i regionalizmu.

Aleksander Maciesza zmarł 10 października 1945 r. Za swoje zasługi został odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Spoczywa we wspólnym grobie z małżonką Marią na katolickim cmentarzu miejskim w Płocku. Jego imię nosi ulica, gimnazjum w Płocku oraz Płockie Towarzystwo Fotograficzne.

Paweł Brojek

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.