Endek pierwszym prezesem Sądu Najwyższego

Wśród mało znanych postaci z historii Narodowej Demokracji na szczególne przypomnienie zasługuje Władysław Seyda - jeden ze współpracowników Romana Dmowskiego w Wielkopolsce, ale także uznany adwokat, doktor prawa i sędzia. W II RP Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego. Władysław Seyda urodził się 22 kwietnia 1863 r. w Łobżenicy w okolicach Piły. Do gimnazjum, które ukończył jako prymus uczęszczał w Wałczu, a studia z prawa i ekonomii ukończył na Uniwersytecie Wrocławskim, który wtedy znajdował się w graniach Niemiec. W roku 1883 uzyskał stopień doktora prawa, a od 1889 r. prowadził praktykę adwokacką najpierw w Krotoszynie, a później od 1891 r. w Poznaniu. W wielkim procesie poznańskim w r. 1901 bronił ośmiu polskich studentów oskarżonych m. in. o organizowanie tajnego Związku Towarzystw Młodzieży w Niemczech i o przynależność do Ligi Narodowej. W 1903 r. został adwokatem przy Sądzie Wyższym Krajowym. Należał do młodej inteligencji wielkopolskiej, która w latach 1894 - 1896 prowadziła tygodnik Przegląd Poznański - wokół którego skupili się działacze narodowi, usposobieni demokratycznie, hołdujący ideom postępowym. Był członkiem Ligi Narodowej - tajnej trójzaborowej organizacji Narodowej Demokracji przygotowującej naród do odzyskania niepodległości. W 1903 r. został członkiem Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego - oficjalnej partyjnej reprezentacji endecji. Z jego list został wybrany w 1907 r. do sejmu pruskiego. W styczniu 1908 krytykował projekt antypolskiej ustawy wywłaszczeniowej wniesiony do pruskiej Izby Poselskiej. W 1912 r. został posłem do parlamentu Rzeszy Niemieckiej, w którym walczył o prawa polskiej mniejszości. W czasie I wojny światowej współdziałał z Komitetem Narodowym Polskim (KNP) w Paryżu, informując go o aktualnej sytuacji w Niemczech. W grudniu 1918 r. wziął udział w obradach Polskiego Sejmu Dzielnicowego mającego duży autorytet wśród mieszkańców Wielkopolski. Władysław Seyda otworzył jego obrady, a także był współautorem jego uchwały w której pisano: Przedstawiciele czterech milionów Polaków z Poznańskiego, Śląska, Prus Zachodnich, Pomorza, Warmii, Mazowsza Pruskiego i wychodźstwa osiadłego w Niemczech, wybrani na podstawie powszechnych wyborów bez różnicy płci, zebrali się w Poznaniu na sejmie Dzielnicowym w dniach 3, 4, 5 grudnia, żeby dać wyraz swym dążeniom narodowym, skierowanym do odbudowania wolnej, niepodległej, zjednoczonej Polski.   Sejm Dzielnicowy wyłonił skład Naczelnej Rady Ludowej. Władysław Seyda wszedł w jej skład i pełnił funkcję jej Komisarza z Wielkopolski. Mimo, że Rada miała charakter pokojowy rozwój wypadków sprawił, że w tym czasie brał też udział w przygotowaniach do Powstania Wielkopolskiego. Był współtwórcą organizacji Straż Ludowa i Straż Obywatelska, które wzięły udział w Powstaniu. Po odzyskaniu niepodległości Władysław Seyda jako poseł Sejmu Ustawodawczego zaangażował się w prace Komisji Konstytucyjnej, której został przewodniczącym. To m.in. Władysława Seydę wymienia się jako współautora Konstytucji Marcowej z 17 marca 1921 r. - pierwszej ustawy zasadniczej niepodległego państwa. Szczególną zasługą Seydy jest wprowadzenie paragrafu 65 Konstytucji o państwie opartym na samorządzie terytorialnym: Dla celów administracyjnych Państwo Polskie podzielone będzie w drodze ustawodawczej na województwa, powiaty i gminy miejskie i wiejskie, które będą równocześnie jednostkami samorządu terytorialnego. Mimo państwowej działalności dalej był związany z Wielkopolską. Od  sierpnia 1919 do czerwca 1920 był szefem Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej. Jednocześnie Władysław Seyda kontynuował swoją karierę prawniczą. Od 1922 r. był prezesem Sądu Najwyższego, a w 1924 r. został Pierwszym Prezesem Sądu Najwyższego. W 1929 r. gdy sanacja wprowadziła ustawę o ustroju powszechnym nie poddał się naciskom politycznym za co został przeniesiony w stan spoczynku, mimo, że w chwili odwołania miał 66 lat, a nie 75 jak wskazywało prawo. Po odwołaniu go ze stanowiska przez piłsudczyków powrócił do Poznania, gdzie wykonywał zawód adwokata. Zmarł 24 lutego 1939 w wieku 76 lat. Dziś przypada 77. rocznica jego śmierci.  Grób Władysława Seydy znajduje się na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan. Ireneusz Fryszkowski Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe Źródła: Stanisław Kozicki - Historia Ligi Narodowej, ipsb.nina.gov.pl, bohaterowiekrajny.krakow.pl