Po II wojnie światowej komunistyczna władza na ziemiach polskich podporządkowała wszystkie dziedziny życia, w tym i naukę, ideologii marksistowskiej.

Kierowniczą rolę, w tym fundamentalistycznym systemie, odgrywała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Wszelką nielojalność wobec czerwonej tyranii tłumiła Służba Bezpieczeństwa i inne instytucje państwa, w tym i cenzura. PZPR kontrolowała wszelkie aspekty życia (od gospodarki, przez życie społeczne, aż do wychowywania dzieci).

Lojalność wobec komunistów, członkostwo w PZPR, było jedyną drogą awansu zawodowego (i lepszego statusu ekonomicznego). Dzięki takiej polityce kadrowej komuniści systematycznie likwidowali wpływy prawdziwej inteligencji i zastępowali ją nową socjalistyczną inteligencją. Komunistyczne władze niepokornym (czyli uczciwym) naukowcom odbierały pracę, uniemożliwiały kariery zawodowe, wyjazdy zagraniczne i możliwość publikacji badań. Za możliwość awansu, karierę naukową i zawodową, publikację tekstów bezpieka zdobywała wśród naukowców konfidentów. Dodatkowo współpraca z organami represji pozwalała eliminować konkurentów wśród innych naukowców.

Brudne realia nauki w PRL przybliżyła czytelnikom 343 stronicowa publikacja Instytutu Pamięci Narodowej „Granice kompromisu. Naukowcy wobec aparatu władzy ludowej”. Na jej kartach Krzysztof Kawalec opisał inwigilację i ingerencję SB w życie Uniwersytetu Wrocławskiego, Patryk Pleskot - inwigilację humanistów w PRL, Mariusz Patelski - prześladowanie przez komunistów profesora Eugeniusza Szczepankiewicza, Cecylia Kuta - prześladowanie profesora Jana Kielanowskiego, Paweł Szulc - postać Andrzeja Burdy, Przemysław Benken - postać Wiktora Herera, Aleksandra Arkusz - TW SB Rutą Nagucką, Zbigniew Bereszyński - inwigilację Instytutu Śląskiego w Opolu, Sylwia Galij-Skarbińska - postać profesora Stanisława Gorgolewskiego TW „Stanisława”, Wojciech Kunicki - TW SB Zenona Rudnickiego, Maciej Maciejowski - postać lojalnego wobec PRL Bogdana Dopierały, Włodzimierz Suleja - postać Józefa Popkiewicza konsultanta i kontaktu operacyjnego SB, Andrzej Synowiec - TW SB Stanisława Nahlika, Piotr Franaszek - inwigilację Przemysława Mroczkowskiego, Mirosław Sikora - współpracę z wywiadem PRL profesora Stefana Węgrzyna.

Jedną z ciekawszych postaci opisanych na kartach pracy jest Wiktor Herer, w czasach stalinowskich przełożony komunistycznych oprawców z Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, w czasach pierwszej Solidarności doradca związku z nominacji Jacka Kuronia.

W II RP ojciec Wiktora Herera, spolonizowany Żyd, był urzędnikiem państwowym i w ukryciu członkiem Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy (czyli sowieckiej agentury w Polsce). Sam Wiktor Herrer był działaczem organizacji Pionier podległej Komunistycznemu Związkowi Młodzieży Socjalistycznej (też sowieckiej agentury) a później Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej.

Po rozpoczęciu sowieckiej okupacji Wiktor Herrer rozpoczął kolaborację z okupantem w szeregach Wszechzwiązkowego Leninowskiego Komunistycznego Związku Młodzieży. Dzięki lojalności wobec okupanta studiował w ZSRR.

W 1943 roku został oficerem politycznym w Pierwszej Dywizji Piechoty im Tadeusza Kościuszki (polskojęzycznych oddziałach podległych sowietom). W 1945 roku został przeniesiony do Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (formacji zajmującej się eksterminacją polskich patriotów) a potem na własną prośbę do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (aparatu terroru komunistycznego). W MBP został naczelnikiem departamentu IV i był przełożonym komunistycznych oprawców torturujących i mordujących żołnierzy Armii Krajowej i Narodowych Sił Zbrojnych.

Studia ukończył w PRL w 1951 roku. Doktorat na Uniwersytecie Warszawskim otrzymał w 1960 roku. A profesurę w 1973 roku. Od 1952 do 1966 roku pracował w Komisji Planowania Gospodarczego, od 1966 do 1982 roku w Instytucie Planowania, od 1982 do 1992 w Instytucie Gospodarki Narodowej. Na emeryturze, w III RP pracował w Głównym Urzędzie Statystycznym i Polskiej Akademii Nauk. Nie poniósł odpowiedzialności za udział w zbrodniach komunistycznych.

W 1980 wstąpił w szeregi NSZZ Solidarność. Jacek Kuroń zrobił go ekspertem „Solidarności”. W 1982 roku został usunięty z PZPR. Co jest przykładem, jak środowiska wyrosłe z komunizmu usiłowały zdominować Solidarność.

Inną ciekawą postacią opisaną na łamach pracy był Andrzej Burda. Stalinowski prokurator, współpracownik KOR i współtwórca Trybunału Konstytucyjnego w PRL.

Andrzej Burda w II RP działał w ZMW Wici, potem Komunistycznej Partii Polski (sowieckiej agentury w II RP), i w Stronnictwie Chłopskim. Pisywał w lewicowej prasie dla mieszkańców wsi. W 1938 roku ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim (doktorat otrzymał na tej uczelni w 1948 roku). W czasie wojny był członkiem prosowieckiej konspiracji. Po wojnie w ramach Komisji Społecznej do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym niszczył polską gospodarkę. Był we władzach lubelskiej PZPR. Wykładał prawo w Szkole Partyjnej przy KC PZPR i ustrój PRL w Akademii Nauk Politycznych. Został rektorem Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie. Od 1957 był też prokuratorem generalnym PRL. Jako prokurator generalny zasłynął prześladowaniami duchownych katolickich (już w II RP był antyklerykałem).

W 1977 rozpoczął współpracę z Komitetem Obrony Robotników (miał też kontakty z innymi środowiskami opozycyjnymi). Rok później wystąpił z PZPR. Wstąpił na krótko w szeregi NSZZ Solidarność. W 1981 wystąpił z Solidarności i ponownie wstąpił do PZPR. W 1982 roku został ekspertem sejmu PRL do spraw utworzenia Trybunału Konstytucyjnego, Trybunału Stanu i urzędu prezydenta PRL. W 1982 roku został sędzią Trybunału Stanu.

Jan Bodakowski

WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.