Roman Dmowski urodził się 9 sierpnia 1864 r. we wsi Kamionek pod Warszawą w rodzinie robotniczej. W 1875 r. rozpoczął naukę w warszawskim gimnazjum. Założył tam tajną organizację „Strażnica”, której celem był opór przed rusyfikacją, wyrażający się w tajnych wykładach w języku polskim.

 

W 1886 r. dostał się na wydział fizyczno-matematyczny Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W trakcie studiów wstąpił do Związku Młodzieży Polskiej „Zet” oraz do Ligi Polskiej. W 1891 r. zorganizował jedną z pierwszych po upadku powstania styczniowego manifestacji w 100-lecie uchwalenia Konstytucji 3 Maja, za co został skazany na więzienie w Cytadeli.

 

75. rocznica śmierci Romana Dmowskiego - PROGRAM OBCHODÓW! >>

W 1891 r. ukończył studia, otrzymując tytuł doktora nauk przyrodniczych.

W 1893 r. dokonał wraz z kilkoma innymi działaczami przewrotu w Lidze Polskiej i stworzył Ligę Narodową, stając na jej czele. Za tę działalność został skazany na wygnanie z kraju.

W 1895 r. osiadł we Lwowie, gdzie objął redakcję dwutygodnika „Przegląd Wszechpolski”. Dwa lata później utworzył i stanął na czele Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego, będącego legalnym przedstawicielstwem ruchu narodowo-demokratycznego.

W latach 1898-1900 przebywał we Francji i Anglii. Po powrocie do kraju zamieszkał w Krakowie, gdzie w 1902 r. opublikował „Myśli nowoczesnego Polska”, swój manifest polityczny zawierający zbiór zasad całego ruchu narodowego.

W 1905 r. przeniósł się do Warszawy, rok później objął redakcję „Gazety Polskiej”.

W 1907 r. został wybrany posłem do rosyjskiej II Dumy, w której został przewodniczącym koła polskiego. W tym czasie napisał książkę „Niemcy, Rosja i kwestia polska”, w której przedstawił położenie polityczne Polski i jej zaborców, wskazując Prusy i ich politykę germanizacyjną jako największe zagrożenie.

Wybrany ponownie do III Dumy, w lutym 1909 r. złożył mandat, gdy został przegłosowany na posiedzeniu partii. W 1912 r. startował bezskutecznie w wyborach do IV Dumy.

W czasie I wojny światowej zorganizował Komitet Narodowy Polski grupujący partie narodowe i część ludowych o orientacji prorosyjskiej. Po zajęciu Warszawy przez Niemców wyjechał do Petersburga. W 1915 r. udał się Zachód, gdzie rozpoczął akcję na rzecz Polski w stolicach zachodnich państw Ententy.

W 1916 r. otrzymał doktorat honoris causa na Uniwersytecie w Cambridge za cykl wygłoszonych tam wykładów.

W 1917 r. został prezesem utworzonego przez siebie w Lozannie Polskiego Komitetu Narodowego uznanego przez państwa zachodnie za oficjalne przedstawicielstwo narodu polskiego. Rok później objął patronat nad tworzącą się we Francji armią gen Hallera stanowiącą podstawę odradzającego się Wojska Polskiego.

Na początku 1919 r. został delegatem na konferencję pokojową w Paryżu. 28 czerwca 1919 r. wraz z Ignacym Paderewskim podpisał traktat wersalski, uznający prawo Polaków do niepodległego państwa.

Po powrocie do Polski zamieszkał początkowo w Poznaniu, a następnie przeniósł się do pobliskiego majątku Chludowo.

 

Chludowo. Tam mieszkał Dmowski. ZDJĘCIA! >>

W Sejmie Ustawodawczym sprawował mandat poselski z ramienia Związku Narodowo-Ludowego. W czasie wojny polsko-bolszewickiej był jednym z członków Rady Obrony Państwa.

W 1922 r. został honorowym prezesem Młodzieży Wszechpolskiej, w następnym roku otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Poznańskiego.

W odpowiedzi na przewrót majowy w grudniu 1926 r. w Poznaniu założył Obóz Wielkiej Polski, a następnie w 1928 r. Stronnictwo Narodowe. W międzyczasie powstawały kolejne książki: „Kościół, naród i państwo”, „Świat powojenny i Polska”, „Zagadnienie rządu”, „Przewrót”.

 

Nieustannie aktualne poglądy Dmowskiego o szkodliwości biurokracji i wysokich podatków >>

W 1934 r. sprzedał swoją posiadłość pod Poznaniem i przeniósł się do Warszawy. Po udarze mózgu, który przeszedł w 1937 r., zamieszkał u swoich przyjaciół we wsi Drozdowo na Podlasiu. Po wigilii w 1938 r. doznał kolejnego ataku, którego skutkiem był częściowy paraliż.

Roman Dmowski zmarł w nocy z 1 na 2 stycznia 1939 r. Pochowany został w grobie rodzinnym na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie. Jego pogrzeb, w którym wzięło udział co najmniej 100 tysięcy osób, był jedną z największych manifestacji narodowych okresu międzywojennego.

 

Znicze i kwiaty na grobie Romana Dmowskiego. ZDJĘCIA! >>

Za zasługi na rzecz niepodległości oraz za przyczynienie się do rozwoju polskiej świadomości narodowej Roman Dmowski został w 1999 r. uczczony przez Sejm RP specjalną uchwałą.

Paweł Brojek
Źródło: romandmowski.pl