16 grudnia 1952 r. w kazamatach więzienia mokotowskiego w Warszawie zamordowany został kmdr Stanisław Mieszkowski – obrońca polskiego Wybrzeża, więzień niemieckich oflagów, po wojnie komandor Marynarki Wojennej, fałszywie oskarżony o działalność szpiegowską w ramach tzw. spisku komandorów.

Urodził się 17 czerwca 1903 r. w Piotrkowie Trybunalskim. Uczęszczał do gimnazjów w rodzinnym mieście i Pabianicach, działał w harcerstwie. Po wybuchu I wojny światowej został wywieziony wraz z rodziną do Rosji. Po powrocie do Polski w 1919 r. podjął naukę w Państwowym Gimnazjum im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego w Siedlcach.

Po wybuchu wojny z bolszewikami wstąpił ochotniczo w szeregi Wojska Polskiego, otrzymując przydział do piechoty. Wraz ze swym pułkiem pełnił służbę na terenie Śląska Cieszyńskiego. Po demobilizacji powrócił do szkoły, gdzie w 1923 r. zdał maturę.

Po ukończeniu kursu unitarnego w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie w 1924 r. wstąpił do Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej w Toruniu. Naukę zakończył trzy lata później w stopniu podporucznika, po czym rozpoczął służbę w polskich siłach morskich funkcją oficera wachtowego trałowca ORP „Rybitwa”. W 1930 r. ukończył roczne studia w „Ecole des officers canonniers” we francuskim Tulonie.

Po powrocie do Polski doskonalił swoje umiejętności na coraz wyższych szczeblach w hierarchii służbowej na okrętach Floty. Służbę na morzu łączył z pracą w administracji, m.in. jako szef Referatu Broni Kierownictwa Marynarki Wojennej, oraz jako wykładowca szkolący kadry w Centrum Wyszkolenia Specjalistów Floty w Gdyni.

W połowie lat trzydziestych służył między innymi jako dowódca torpedowca ORP „Ślązak” czy ORP „Mazur”. Jako specjalista, w 1936 r. we francuskim Hawrze, brał udział w misji nadzorczej budowy zamówionego przez Polskę stawiacza min ORP „Gryf”. Rok później był I oficerem artylerii w pierwszych załogach niszczycieli OORP „Grom” i „Błyskawica” oraz zasiadał w komisjach odbioru tych okrętów w Cowes w Wielkiej Brytanii.

Podczas kampanii wrześniowej dowodził początkowo grupą kanonierek i kanonierką ORP „Generał Haller”, uczestnicząc w obronie polskiego wybrzeża przed lotnictwem niemieckim, a następnie 3 września wraz z załogą okrętu wzmocnił załogę Helu, walcząc w obronie półwyspu do kapitulacji 2 października.

Okupację spędził w niemieckich oflagach: X B Nienburg, XVIII B Spittal i od maja 1940 r. w II C Woldenberg, gdzie przebywał do końca wojny. W niewoli zajmował się między innymi nauczaniem języków obcych. W 1945 r. powrócił do Polski i rozpoczął pracę na stanowisku kapitana portu w Kołobrzegu.

Z początkiem 1946 r. został powołany do służby czynnej w Marynarce Wojennej w Gdyni. Pełnił kolejno funkcje dowódcy Flotylli Trałowców, następnie organizował Oficerską Szkołę Marynarki Wojennej na Oksywiu, będąc następnie p.o. komendanta tej szkoły. Od 1947 r. był szefem Sztabu Głównego Marynarki Wojennej, zaś 15 listopada 1949 r. objął dowództwo polskiej Floty.

Aresztowany w październiku 1950 r. przez Zarząd Informacji Marynarki Wojennej w Gdyni na podstawie sfabrykowanych dowodów, znalazł się w grupie siedmiu przedwojennych oficerów marynarki oskarżonych pod nieprawdziwym zarzutem szpiegostwa.

Po blisko dwóch latach brutalnego pełnego nadużyć śledztwa, 15 lipca 1952 r. stanął przed Najwyższym Sądem Wojskowym w Warszawie, któremu przewodniczył płk Piotr Parzeniecki. Sądzony w tzw. procesie komandorów, wziął na siebie całą odpowiedzialność za organizowanie „spisku w wojsku” prosząc sąd o darowanie życia swoim kolegom.

21 lipca 1952 r. kmdr Mieszkowski został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 16 grudnia 1952 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie poprzez strzał w tył głowy. Ciało zostało potajemnie pogrzebane na terenie Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie.

W 1956 r. Naczelny Sąd Wojskowy wznowił postępowanie i uchylił wyrok sprzed 4 lat, stwierdzając całkowitą niewinność wszystkich skazanych w „procesie komandorów”.

Szczątki kmdr. Stanisława Mieszkowskiego odnaleziono wiosną 2013 r. na kwaterze „Ł” na warszawskich Powązkach.

opr. Paweł Brojek
Źródło i fot. IPN


© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.