31 stycznia 1942 r. w Poznaniu Niemcy rozstrzelali Aleksandra Dębskiego - działacza Narodowej Demokracji, prawnika, adwokata, byłego wojewodę wołyńskiego. Dziś przypada 74. rocznica jego tragicznej śmierci. Aleksander Dębski urodził się 13 czerwca 1890 r. w Radomiu. Gimnazjum ukończył w Humaniu (dziś na Ukrainie), a studia prawnicze na Uniwersytecie w Kijowie, gdzie działał politycznie w czasie I wojny światowej. W 1915 został członkiem Ligi Narodowej. Po odzyskaniu niepodległości Aleksander Dębski został wojewodą wołyńskim. Był nim od 4 lutego 1925 r. do 28 sierpnia 1926 roku. Stanowisko stracił w wyniku reperkusji kadrowych po zamachu majowym Józefa Piłsudskiego. Gdy w 1926 r. w odpowiedzi na zamach majowy endecja powołała Obóz Wielkiej Polski, to właśnie Aleksander Dębski - po przemówieniu programowym Romana Dmowskiego - ogłosił skład Wielkiej Rady, która stanęła na czele nowej organizacji narodowców. W Obozie Wielkiej Polski Aleksander Dębski pełnił ważną rolę przewodniczącego Wydziału Wykonawczego - ciała, które skupiało najwyższą funkcję kierowniczą. Oprócz tego był oboźnym Dzielnicy Warszawskiej OWP - ważnej organizacyjnie w ruchu narodowym rozległej struktury, która zasięgiem obejmowała całą dawną Kongresówkę, oprócz województwa lubelskiego. W latach 1928 - 1930 Aleksander Dębski był posłem na Sejm II RP. W 1930 r. razem z działaczami innych partii politycznych tzw. Centrolewu, został uwięziony przez sanacyjne władze w twierdzy brzeskiej. Razem z Aleksandrem Dębskim został aresztowany Jan Kwiatkowski — prezes powiatowego zarządu Stronnictwa Narodowego w Wejherowie i Rady Wojewódzkiej SN na Pomorzu. Szymon Rudnicki w swej książce "Obóz Narodowo - Radykalny. Geneza i działalność" wyjaśnił dlaczego razem z działaczami lewicowymi zostali aresztowani również działacze endeccy: "Aresztowanie dwóch posłów z Klubu Narodowego stworzyć miało pozory, że akcja rządu jest wymierzona nie tylko przeciwko lewicy, oraz zadokumentować, że sanacja nie myśli o pozyskaniu endecji. Zarazem miało to być ostrzeżeniem pod adresem endecji, że represje mogą być stosowane również wobec prawicy" . W latach 30. Aleksander Dębski został jednym z bohaterów konfliktu w łonie Stronnictwa Narodowego. Należał do grupy tzw. "starych" skupionych wokół Tadeusza Bieleckiego - późniejszego prezesa Stronnictwa Narodowego, który konkurował o przywództwo w ruchu narodowym z Jędrzejem Giertychem z grupy "młodych". "Młodzi" zarzucali Dębskiemu, który pełnił wtedy funkcję komisarza tajnej organizacji na Warszawę "zbyt małą aktywność i indolencję". Konflikt w warszawskiej grupie narodowców próbował nawet rozwiązać Roman Dmowski, który powołał w tej sprawie specjalną komisję. Ta Bieleckiego oczyściła, ale zarzuty wobec Dębskiego uznała za słuszne. Mimo tego Aleksander Dębski pełnił w latach 1935–1939 funkcję członka Komitetu Głównego Stronnictwa Narodowego. Gdy wybuchła wojna wszedł w skład Głównej Rady Politycznej, czyli antysanacyjnego porozumienia partii politycznych, będącego reprezentacją polityczną organizacji zbrojnej Służba Zwycięstwu Polski. W 1940 został przedstawicielem Stronnictwa Narodowego w Politycznym Komitecie Porozumiewawczym, które grupowało przedstawicieli PPS-WRN, Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Narodowego i Stronnictwa Pracy jako podstawa wspólnej platformy politycznej Polskiego Państwa Podziemnego. W czerwcu 1941 r. został aresztowany przez Niemców, a pół roku później 31 stycznia 1942 r. - rozstrzelany w obozie koncentracyjnym Fort VII w Poznaniu. Grób Aleksandra Dębskiego znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, natomiast tablica pamiątkowa poświęcona jego postaci w Kościele Św. Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu. Postać Aleksandra Dębskiego należy do tego rodzaju tragicznych historii narodowców, którzy oprócz represji ze strony okupanta niemieckiego byli prześladowani wcześniej przez rządy piłsudczyków. Ireneusz Fryszkowski Follow @Fryszkowski