W czasie niemieckiej okupacji kapelan NOW i AK ratujący Żydów, następnie działacz opozycji antykomunistycznej organizujący schronienie dla osób poszukiwanych przez NKWD. Za walkę o wolną Polskę stalinowski sąd skazał go na dożywocie.

Florian Zając przyszedł na świat 17 grudnia 1906 r. w Kruhelu Małym koło Przemyśla, w głęboko wierzącej rodzinie wielodzietnej. Po ukończeniu szkoły powszechnej w rodzinnej miejscowości podjął naukę w II Gimnazjum Klasycznym w Przemyślu. W 1926 r. zdał maturę i wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Przemyślu, gdzie w 1931 r. przyjął święcenia kapłańskie.

Służył kolejno w podkarpackich parafiach: Przeworsku, Wesołej, Dukli, Drohobyczu i Golcowej. Ponieważ wszędzie zajmował się w sposób szczególny młodzieżą, w 1936 r. powołany został do diecezjalnej centrali Akcji Katolickiej. Pełnił też funkcję sekretarza generalnego Katolickiego Stowarzyszenia Kobiet oraz Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej.

Z końcem 1937 r. został wikariuszem w kościele parafialnym w Jaśle. W maju 1939 r. otrzymał probostwo w Bączalu Dolnym, gdzie zastał go wybuch II wojny światowej. W czasie okupacji był zaangażowany w działalność konspiracyjną, jako członek Stronnictwa Narodowego kierował miejscową placówką Narodowej Organizacji Wojskowej. Jego plebania stanowiła punkt kontaktowy dla działaczy ruchu oporu, odbywały się też w niej tajne komplety.

Wspierał i chronił parafian przed wywózkami na roboty przymusowe do Rzeszy. W rocznice świąt państwowych organizował msze za Ojczyznę i w intencji polskich żołnierzy. Ratował Żydów, wystawiając im fałszywe metryki chrztu. W 1944 r. organizował pomoc dla wysiedlonych mieszkańców Jasła, a po zajęciu tych terenów przez Armię Czerwoną włączył się w akcję ochrony osób poszukiwanych przez NKWD.

W czerwcu 1948 r. UB dokonało rewizji na jego plebanii, podczas której znaleziono gazetki konspiracyjne, ulotki i inne materiały związane z działalnością antykomunistyczną. Oskarżony o aktywną współpracę z organizacjami antykomunistycznym, został aresztowany i osadzony w karcerze pod schodami siedziby PUBP w Jaśle, a następnie przewieziony do więzienia w Sanoku. Podczas brutalnych przesłuchań w znacznym stopniu utracił słuch.

21 września 1948 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Rzeszowie podczas sesji wyjazdowej w Sanoku skazał go na karę dożywotniego więzienia, którą następnie obniżono do 15 lat pozbawienia wolności. Wyrok odbywał w zakładach karnych we Wronkach, a potem w Rawiczu. Na wolność wyszedł w październiku 1953 r. w wyniku amnestii.

Mocno podupadły na zdrowiu zamieszkał u rodziny w Kruhelu. W lutym 1954 r. podjął posługę jako wikariusz w Bratkowicach. W 1958 r. został ekspozytem kościoła w Małkowicach. Później był jeszcze proboszczem w parafiach w Izdebkach oraz w Malawie.

W 1968 r. na własną prośbę przeszedł na emeryturę. W 1970 r. zamieszkał jako rezydent w Krasiczynie, gdzie wspomagał w posłudze duszpasterskiej swojego siostrzeńca ks. Stanisława Bartmińskiego.

Ks. Floriana Zając zmarł 25 października 1980 r. na udar mózgu w przemyskim szpitalu. Został pochowany w rodzinnym grobowcu na cmentarzu parafialnym przy kościele św. Wojciecha w Kruhelu Małym.

Paweł Brojek
Źródła: katolicy.eu, stankiewicze.com
Fot. Stanisław Bartmiński/Creative Commons Uznanie autorstwa–Na tych samych warunkach 3.0

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.